دین اسلام دینی است جامع که درباره جزئی ترین کارهای انسان دستوراتی دارد که همه ی آن ها در قرآن و سیره پیامبر (ص) و ائمه (ع) آمده است. در این نوشتار سعی داریم درباره مطلبی سخن بگوییم که احساس می شود سالها ست گرد بی توجهی بر آن نشسته است تا شاید تذکری باشد برای همه ی ما. ابتدا به سراغ آیات 82-60 سوره ی کهف می رویم. آن جایی که خداوند داستان حضرت موسی (ع)و حضرت خضر(ع) را بیان می کند. در این آیات شریفه نکات قابل توجهی وجود دارد از جمله آن که :
از مهمترین و پرارزش ترین وظایف شاگرد نسبت به استاد این است که درباره ی کسی که سرمایه ی علمی خویش را از او به دست می آورد مطالعه و بررسی نماید و بهترین استاد چه از نظر اخلاقی چه از نظر علمی را انتخاب کند.
در این داستان موسی (ع) خویشتن را پیرو استاد معرفی می کند که ایجاب می کند مقام موسی(ع) به عنوان شاگرد از خضر استاد فروتر باشد به همین دلیل است که شاگرد باید نسبت به اشتاباهات استاد صبور باشد و نباید به طور مستقیم مخالفت خود را اعلام کند ، چه بسا مانند داستان شاگرد به دلیل علم کمتری که دارد فکر می کند استاد اشتباه می کند.
اجازه گرفتن موسی (ع) از حضر به عنوان استاد همچنین عمل به قوانین و راه ور سم متابعت که در این آیه آمده نشان دهنده ی لزوم به کار داشتن منتهای تواضع شاگرد نسبت به استاد است همان طور که موسی با داشتن مدارج رفیع پیامبری بنی اسرائیل با تواضع شگرفی در برابر استاد خود موضع می گیرد. دانشجو باید بداند خاکساری و تواضع در برابر استاد نوعی عزت و سرافرازی است.
دانشجو باید با دیده ی تکریم و احترام به استاد خویش بنگرد و از عیوب او چشم پوشی کند و هنگام صحبت با استاد کمال احترام را برای او قائل شود، نباید استاد را از راه دور صدا بزند یا او را تو خطاب کند بلکه باید واژه هایی که با آنها استاد را مورد خطاب قرار می دهد جمع باشند ، حتی پشت سر استاد هم باید با احترام از او یاد کرد.
اگر دانشجو سر کلاس حاضر شد و استاد نیامده بود، نباید کلاس را ترک کند و لازم است منتظر بماند . شاگرد باید قبل از کلاس ذهنش را برای درس آماده کند و با مطالعه سر کلاس حاضر شود . زمانی که دانشجو برای یادگیری سر کلاس می رود نباید در حالت چرت زدگی ، گرسنگی ، تشنگی ، ناآرامی ، اضطراب و امثال آن باشد. به هنگام صحبت استاد باید به دقت گوش دهدو حواسش بالا و پایین و چپ و راست نباشد حتی اگر صدای ناگهانی از ته کلاس آمد نباید نگاه کند.
اگر استاد دچار سبق لسان شد یا کلمه ای را بد تلفظ کرد به طوری که معنای مستهجن پیدا کرد نباید عکس العمل شاگرد خنده یا استهزاء باشد یا نباید آن را تکرار کند یا به دیگران اشاره ای بکند. دانشجو نباید بدون اجازه ی استاد حرفی بزند یا سوالی بکند همچنین در محضر استاد نباید در گوشی صحبت کند ، بی دلیل بخندد یا حرفی بزند که دیگران را بخنداند.
سخن چینی و بدگویی کردن درباره ی دیگران پیش استاد یا حتی چاپلوسی کردنی که موجب بدبینی استاد نسبت به دیگران شود نباید انجام گیرد چون چنین فردی نه تنها مرتکب گناه کبیره شده بلکه به دلیل ریاکاری و حماقت مستحق توبیخ است. اگر استاد مطلبی را فراموش کرد بگوید نباید آن را به رخ کشید و با جسارت سخنان او را کامل کرد.
دانشجو باید ارشادات استاد را هر چند با توبیخ همراه باشد از احسان او برشمارد چرا که استاد به او اهمیت داده و می خواهد به نفع او کار کند همچنین باید در برابر تند روی های اخلاقی استاد شکیبا باشد و نباید برای شاگرد این فکر پیش آید که استاد فاقد کمالات اخلاقی و علمی است.
نباید شاگرد برای شرح مسئله ای یا پاسخ سوال خود یا دیگران بر استاد پیشی بگیرد و یا بین سخنان استاد وقفه اندازد. شایسته نیست شاگرد راجع به مطالبی که آن را می داند سوال خوا را دوباره تکرار کند یا به خاطر حواس پرتی خودش از استاد درخواست کند مطلبی را دوباره تکرار کند. شاگرد نیابد بی جا سوال کند چون برای شنیدن پاسخ آن هیچ حقی ندارد. شاگرد نباید درباره ی مسائل علمی از پرسش نمودن احساس شرم کند و باید با شهامت سوال کند.
در پایان با توجه به آیات سوره ی کهف ترتیبی را درباره ی وظایف شاگرد نسبت به استاد بیان می کنیم که جالب توجه است : «پیروی ، تعلیم ، خدمت ، تعلّم ، دانشجویی»
